Innri maður Íslendinga

Sagt er að öl sé innri maður og það reyna margir á fjórða glasi. Það merkilega er samt að sjá hvernig þjóðir bregðast við á fjórða glasi.

Ekki er hægt að sjá á Spánverjum, Frökkum eða Ítölum, svona yfirleitt, annað en að þau skemmti sér hið besta á fjórða glasi.

Hjá Íslendingum, Finnum og Svíum er þessu öfugt farið. Þeir fara að gráta, skætast, stælast, rembast eða ybbast upp á þá sem fyrir þeim verða.

Það er ljóst að það er eitthvað að hjá þessum þjóðum og að áfengið er þarna bara að losa um hömlur. Hin sanni Íslendingur kemur í ljós og þvílík viðurstyggð mætir manni að það er langt til jafnað.

Á að láta geðveikina grassera allar helgar? Þó er hún ekkert annað en birtingarmynd fyrir það sem fær að lifa dulið alla vikuna.

Hvers vegna að hampa einræðisherrum?

Eitt það ömurlegasta sem sjá má í íslenskri pólitík er þegar fólk hampar einræðisherrum, hvar sem þeir annars standa í pólitík.

Einræðið er uppgjöf stjórnmála, stríðsástand sem haldið er í skefjum innanlands. Það er skoðanakúgun, ofbeldi og morð.

Því miður eru til of margir sem iðka pólitík sem einhvern leik þar sem þeir sem eru þeim sammála eru góðir og aðrir eru slæmir. Öll gagnrýni hverfur, þar með talin á illvirki ríkisstjórna. Það eru verri illvirki en venjulegir glæpamenn geta nokkurn tíma framið, og finnst okkur þó nógu ill.

Eru veður að skipast í umhverfismálum?

Tveir hópar hafa verið áberandi í umræðu um fallvatnsvirkjanir á Íslandi. Annar hópurinn hafnar öllum eða nærri öllum sllíkum virkjunum vegna náttúruspjalla. Hinn hópurinn telur lítt byggjandi í landinu ef við notum ekki fallvötnin og jarðvarmaorku.

Stærsti hópur Íslendinga liggur þó líklega þarna á milli og setur ýmsa fyrirvara við virkjanir, hversu mikil spjöll verði af þeim, hvernig iðnaður sé rekinn með orkunni og hvað bygging virkjana þýði að öðru leyti. Þessi hópur hafnar ekki virkjunum alfarið, heldur telur að byggðasjónarmið, náttúruverndarsjónarmið og athafnasjónarmið verði að vega og meta saman. Ákvörðun Landsvirkjunar að orka úr neðri hluta Þjórsár verði ekki látin renna til álvera er nokkur vendipunktur í þeirri umræðu.

Það er greinilegt af pistli iðnaðarráðherra um þessa ákvörðun að hann sér færi á að Samfylking dragi vígtennur úr VG þegar Landsvirkjun kemur að einhverju leyti til móts við sjónarmið þessa hóps. Hann virðist vanmeta möguleika sveitarfélaga eins og Grindavíkur, Ölfuss (Þorlákshafnar) og Norðurþings (Húsavíkur) til að nema orku í eigin landi og nota til atvinnusköpunar í héraði. Að minnsta kosti gætir hann sín að minnast sem minnst á þessa staðreynd.

Það er ljóst að hér hefur verið beygt af leið sem fylgt hafði verið síðan á áttunda áratugnum, sem var að iðnaðarráðuneytið gerði allt til að búa í haginn fyrir þá sem á annað borð vildu setja á stofn orkufrekan iðnað á Íslandi. Sú stefna réð til dæmis verkum Jóns Sigurðssonar (A) þegar reynt var að setja á stofn álver á Keilisnesi. Þetta var yfirlýst stjórnarstefna í tvo áratugi og ráðherrar voru einungis að framfylgja þeirri stefnu.

Eins og Jón Sigurðsson (F) sagði (og var hæddur fyrir) var ráðuneytið hætt að vinna að þessu í hans tíð, enda nægir kaupendur til að orku. Í tíð Össurar hefur þetta síðan gengið svo langt að opinberu orkufyrirtækjunum er nú uppálagt að taka tillit til umhverfissjónarmiða.

Það gengur þó ekki svo langt að ekki eigi að virkja, þannig að samkvæmt þessum síðustu fregnum verða enn til þrjú uppistöðulón í farvegi Þjórsár neðan Búrfells, ef vilji þeirra sem stjórna fær að ráða. Það þýðir að sumir náttúruverndarsinnar hafa brugðist ókvæða við ákvörðuninni.

Juan Carlos hefur áður varið lýðræðið

Juan Carlos er enginn venjulegur konungur. Hann þekkir einræðisherra af báðum vængjum stjórnmálanna.

Þegar Fransisco Franco sá fyrir endann á lífdögum sínum ætlaði hann fyrst að skipa eftirmann sinn úr hópi fasistastjórnarinnar. Ég nota orðið fasisti hér vegna þess að þeir hétu það, fylgismenn Francos.

Carrero Blanco kom helst til greina þangað til baskneskir hryðjuverkamenn sprengdu hann í frumeindir sínar. Þeir komu fyrir sprengju sem sprakk í ræsisbrunni þegar bifreið Blancos keyrði yfir, þannig að brynvarin bifreiðin lyftist yfir kirkju og kom niður í næstu götu.

Franco taldi þá að íhaldssömum gildum sínum yrði best borgið með því að endurreisa konungsveldi á Spáni og láta Juan Carlos taka við stjórnartaumunum.

Juan Carlos beið ekki lengi eftir að Franco væri allur og lét efna til lýðræðislegra kosninga við lítinn fögnuð fasista, sem komu ekki vel úr þeim kosningum. Hann þrýsti á að starfsemi kommúnista yrði leyfð og það jók enn á óánægju fasistanna. Upp úr sauð 23. febrúar 1981 þegar nokkrir liðsmenn Guardia Civil undir forystu Antonio Tejero reyndu valdarán og héldu þinginu í vopnaðri gíslingu. Þeir virðast hafa treyst á að konungur veitti þeim þegjandi samþykki, sem ekki gerðist. Juan Carlos kom fram í sjónvarpi og fordæmdi valdaránið.

Ári síðar komust sósíalistar til valda á Spáni. Konungur hafði markvisst dregið úr hlutverki sínu til að greiða lýðræðinu leið og hefur núna svipaða stöðu og aðrir konungbornir þjóðhöfðingjar í Evrópu. 

Hér verður því ekki haldið fram að Juan Carlos hafi nokkru sinni sett sig persónulega í hættu á þessari vegleið sinni. Hins vegar hefur hann persónulega átt meiri þátt í að Spánn er lýðræðislegt land í dag, heldur en nokkur annar.

Spánarkonungur sagði Chaves að þegja

Kosningar hjá andfætlingum

Í færslunni hér fyrir neðan er minnst á kosningar í Danmörku, sem verða á þriðjudag, 13. nóvember.

Það er víðar barist í kosningabaráttu og andfætlingar okkar í Ástralíu ganga að kjörborði laugardaginn 24. nóvember. John Howard keppir að sigri í fimmta sinn. Hann hefur setið síðan 1996 og oft verið spáð brottför.

Þátttaka Ástrala í Íraksstríðinu er óvinsæl og aldur Howards hefur verið nefndur sem fjötur um fót, en hann er 68 ára. Í undanförnum kosningum hefur það líklega haft úrslitaáhrif að efnahagurinn hefur blómstrað og Howard hefur verið endurkjörinn þrisvar áður, þrátt fyrir hrakspár.

Þess vegna er því spáð hér að Johnnie vinni enn einu sinni.

Konur sem verða forsætisráðherrar

Jafnrétti er skringilega misskipt, hvar sem maður drepur niður fæti. Það er líklega mismikið misskipt.

Á Norðurlöndum er hærra hlutfall þingmanna og ráðherra konur en víðast hvar í heiminum. Þó hefur hlutur þeirra orðið rýr í forsætisráðherrastólum. Hinar jafnréttissinnuðu Danmörk og Svíþjóð hafa til dæmis verið með tiltölulega fáa forsætisráðherra úr hópi kvenna, eða 0. Ísland er í sama flokki. Noregur hefur haft eina konu í þessum hópi og í Finnlandi telst forseti valdamestur kjörinna fulltrúa, og þar er núna kona í fyrsta skipti forseti landsins.

Það veltur á úrslitum dönsku þingkosninganna á þriðjudag, 13. nóvember, hvort Helle Thorning-Schmidt verður fyrst danskra kvenna í stóli forsætisráðherra. Sjálfum þykja mér meiri tíðindi að hún á bakgrunn nær alfarið í Evrópupólitík og hefur þá margt breyst í Danmörku frá tíð Jens Otto Krag og Anker Jörgensen.

Hér á landi er rætt um margs kyns leiðir til að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir verði næsti forsætisráðherra. Sú sem er helst nefnd er að brjóta upp stjórnarsamstarf á miðju kjörtímabili og mynda vinstristjórn í takt við meirihlutasamstarf í Reykjavík. Það mælir á móti þessari kenningu að slíkt samstarf hefur þýtt að Framsóknarflokki hefur verið boðinn forsætisráðherrastóll þegar þetta hefur komið upp áður, og líka þegar stungið var upp á því í kjölfar kosninganna 2003.

Það er líklegra að stærsti flokkurinn í landinu muni eiga fyrsta forsætisráðherrann úr röðum kvenna. Kjósendur hafa skipt sér nokkuð líkt milli flokka síðan í seinni heimsstyrjöld. Með þeirri skiptingu núna getur Sjálfstæðisflokkurinn myndað stjórn með hverjum af flokkunum þremur sem koma næst honum, en þeir þurfa að mynda þrír saman stjórn.

Þetta þýðir að Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir verði fyrir valinu sem fyrsta konan í stóli forsætisráðherra á Íslandi.

Níutíu ára byltingarafmæli

Atburðir í Rússlandi fyrir 90 árum eru af mörgum taldir þeir mikilvægustu á 20. öldinni. Þetta þýðir ekki að heimssagan sé aðeins skoðuð út frá sósíalískum viðhorfum, heldur hófst kafli í heimssögunni og honum lauk um 74 árum síðar, eða um mannsaldri.

Þó byltingin sem fæddi Sovétríkin sé kölluð októberbylting, byrjaði hún 7. nóvember að okkar tímatali, sem seinna var einnig tekið upp þar. Formlega lauk ævi Sovétríkjanna 1991. Eftir það lifa kommúnistastjórnir í nokkrum smáum einræðisríkjum og að nafninu til í einu af markaðsvæddustu löndum heims í dag, Kína.

Að vernda hús eða fólk

Hús eru rammi um líf fólks. Þau eru einnig heimild um þann tíma sem þau eru byggð á.

Þau verða að gegna margs kyns hlutverki. Þau verða að líta vel út en fyrst og fremst verða þau að vera góð að búa í eða starfa í. Hús sem ekki gegnir því hlutverki á að fara og annað hús að koma í staðinn sem gegnir því hlutverki betur.

Því miður horfa margir einungis til þess hvort hús líti vel út en huga minna að því sem bak við þau er, eða hvort þau sinni hlutverki sínu. Þannig er með gömul hús í miðbæ Reykjavíkur. Eins fallegt og er á þau að horfa, þá sýnist mér mörg þessara gömlu húsa ekki valda því hlutverki að vera miðbæjarhús á 21. öldinni.

Sú starfsemi sem helst þrífst í þeim eru krár. Það þýðir í mínum huga að þau eigi að fara burt og annað að koma í staðinn.

Umhverfisvernd á villigötum á Íslandi

Því miður er umhverfisverndarstefna á Íslandi á of mörgum stöðum á villigötum í dag:

• Þegar barist er gegn fallorku og jarðorku en látið vera að berjast gegn meira mengandi orku.
• Þegar barist er gegn nýjum iðnaði en látið vera að berjast gegn eldri iðnaði sem mengar meira.
  
• Þegar barist er fyrir verndun gamals iðnaðarhverfis og rétti íbúa þar til að sjá engar breytingar á næsta nágrenni sínu.
• Þegar barist er gegn ræktun landsins.
• Þegar ekki er barist fyrir verndun sjávarlífs; botngróðurs, fiska, sjávarspendýra og annarra sjávarlífvera.
• Þegar ekki er barist gegn óheftri ferðamannavæðingu.
• Þegar látið er eins og til sé óröskuð náttúra á Íslandi.
• Þegar ekki er viðurkennt að mannskepnan hefur haft áhrif á alla náttúru á Íslandi og umverfisvernd er fólgin í mannanna verkum, þar með talinni gróðursetningu þar sem hún á við.

12 ár eru langur tími í pólitík

Er öllum ljóst hversu mikið hefur breyst á 12 árum? 

Tveir ráðherrar Samfylikingar höfðu reynslu af ráðherrastörfum þegar þau hófu störf í vor. Jóhanna og Össur hafa fetað ólíka leið.

Jóhanna tók við sama ráðuneyti og hún kvaddi 12 árum fyrr. Hún hefur verið látlaus í yfirlýsingum en látið þess meira að sér kveða í löggjöf.

Það hljóta að hafa verið viðbrigði fyrir hana að koma aftur í ráðuneyti að 12 árum liðnum. Þá er ekki átt við að ráðuneytið hafi breyst, heldur hitt að samfélagið hefur breyst.

Össur hefur reynst yfirlýsingaglaður og virðist ætla að taka sér svipað hlutverk og John Prescott hefur gegnt hjá Verkamannaflokknum í Bretlandi. Prescott var gerður að staðgengli forsætisráðherra til að sýna eldri flokksmönnum og því fólki sem kemur úr verkalýðshreyfingu að þar væri enn einhver fulltrúi þeirra.

Yfirlýsingar um að óviðunandi sé að stjórnvöld geti ekki stjórnað þróun stóriðjuframkvæmda koma líklega frá hjarta Össurar en spurning er um tvennt: Munu svona yfirlýsingar vinna Samfylkingunni fylgi og munu þær hafa áhrif á samstarf stjórnarflokkanna? Svarið við þeim hvílir á svarinu við annarri spurningu: Er Össuri ljóst hversu mikið hefur breyst síðan 1995?