Að búa í borgríki

Einn af yngstu þingmönnum okkar er ættaður frá Sigló. Hann spyr hvort við viljum búa í borgríki? Þeirri spurningu hefur löngu verið svarað. Við búum í borgríki.

Í einu sveitarfélagi búa tæp 40% þjóðarinnar og hefur verið um áratuga skeið. Tveir þriðju þjóðarinnar búa milli Leiruvogs og Straumsvíkur. Hlutfallið hefur undanfarna áratugi aukist um tvo þriðju úr prósenti á ári.

Ef eitthvað er, þá mun minnkandi sjávarafli ýta undir meiri flutninga fremur en minni. Nokkur hundruð manns í fiskvinnslu verður sagt upp á þessu kvótaári. Einhver hluti þeirra mun flytja frá smærri stöðunum. Næga vinnu er að fá í Reykjavík.

Þetta er ekki skrifað af einhverri andstöðu við landsbyggð, heldur er þetta staða mála. Þeir flokkar sem ætla að vinna gegn þróuninni hljóta að gera það á eigin áhættu.

Fimm mánaða vinnslustöðvun hjá Vísi

Stærsta fyrirtæki landsins

Stærsta fyrirtæki landsins er Reykjavíkurborg. Borgarstjóri er framkvæmdastjóri hennar, um leið og borgarstjórar eru pólitískir leiðtogar.

Með jafnmarga borgarstjóra og hafa verið undanfarin ár má þakka fyrir að embættisfólkið standi sig.

Ósammála um nýtt samstarf

Stjórn lands og borgar

Það eru mikil skil milli höfuðborgarsvæðis og landsbyggðar og togstreita þarna á milli. Landsbyggðin er í vörn, mismikilli eftir svæðum, en höfuðborgarsvæðið í sókn og áhrifasvæði þess fer stækkandi.

Landsbyggðarþingmenn vilja eðlilega verja sín svæði. Stundum tekur þessi vörn á sig skringilegar myndir eins og þegar fólk er á móti framkvæmdum á höfuðborgarsvæði vegna þess að það telur að landsbyggð beri þá skarðan hlut frá borði.

Þetta verður skringilegra með árunum, þegar framkvæmdir eru á höndum einkageirans, og ákvarðanir stjórnvalda hafa lítið með málin að segja. Þau geta til dæmis ekki ákveðið að álver rísi á einum stað en ekki öðrum, ef fyrirtækin hafa gengið löglega frá sínum málum.

Það er ljóst að ýmsir eldri stjórnmálamenn eiga erfitt með að sætta sig við nýja stöðu mála. Þannig lýsti iðnaðarráðherra stöðu álvera í undirbúningi þegar hann tók við, eins og hann gæti ráðið um það hvort þau yrðu byggð á Bakka, í Helguvík, í Þorlákshöfn eða annars staðar. Þó var ljóst að sveitarfélögin á þessum þremur stöðum bæði vilja og geta komið þessum álverum upp og útvegað orku, vatn og annað sem til þeirra þarf.

Í besta falli getur svona málflutningur skapað úlfúð og í versta falli tafið framgang mála. Þetta er ekki eitthvað sem flokkarnir geta litið framhjá. Þeir stjórna landi þar sem tæpir tveir þriðju landsmanna búa á einu svæði.

Menn og málefni í borgarpólitíkinni

Talleyrand var pólitíkus sem náði að lifa af flestar hremmingar og stjórnarskipti í Frakklandi fyrir rúmum 200 árum. Sýn hans á pólitík var vel til þess fallin. Hann sá hana sem ekkert nema valdatafl. Þegar honum var sagt frá andláti spænska sendiherrans í París, á hann að hafa sagt: - Hvað ætli honum hafi gengið til með því?

Fólk sem lítur á stjórnmál fyrst og fremst eða alveg sem valdabaráttu, sér þau aðeins sem togstreitu fólks. Því finnst allt tal um málefni bara vera skinhelgi, af því að það sjálft lítur þannig á málin. Því finnst jafnvel barnalegt að tala um málefni, því það hélt að málefni væru mikilvæg þegar þau voru börn, en svo eltust þau upp úr því. Fyrir þessu fólki er allt spillt.

Fyrir öðrum skipta málefni flestu. Þeir sem gleyma málefnunum gera það á eigin áhættu. Fyrir tveimur áratugum var borgarstjóri í Reykjavík sem birti lista yfir þau verk sem hann ætlaði að ljúka fyrir lok kjörtímabils, og birti listann aftur fyrir kosningar, þar sem krossað hafði verið við það sem var lokið. Fólk gat verið sammála eða ósammála, það var að minnsta kosti hægt að taka á því hverju fólk var þá ósammála. Þetta er árangursríkasti stjórnmálamaður á Íslandi.

Það er varla ofsögum sagt að nú skipti skipulagsmál borgarinnar fólk miklu. Hvar sem drepið er niður fæti, frá beygjurein á Bústaðaveg, Sundabraut í göngum eða í ógöngum, mislæg gatnamót Miklubrautar og Kringlumýrarbrautar, flugvöllur í Vatnsmýri og verndun húsa í miðbænum, allt þetta telur fólk núna mikilvægt. 

Ég varaði við því þegar borgarstjórn Dags B. Eggertssonar (sú fyrsta) tók við, að þau myndu aðeins reyna að stjórna frá degi til dags. Það má vara hann aftur við svona vinnubrögðum, en kannski hafði hann ekki kost á öðru.

Allt upp á borð varðandi REI

And-evrópskar leitarvélar og fleira gott

Um aldamótin hittust leiðtogar Evrópusambandsins í Lissabon, því þá fóru Portúgalar með leiðtogahlutverk, og settu fram Lissabon-áætlunina um samkeppnishæfni Evrópu. Í stuttu máli átti Evrópa að geysast fram úr Bandaríkjunum (þó þau væru ekki nefnd á nafn) og vera í fremstu röð í heiminum um samkeppnishæfni.

Því miður átti þetta að gerast fyrir tilverknað opinberra stofnana. Í huga margra klingdu orð Hrjúsjoffs (Krusjev), aðalritara Kommúnistaflokks Sovétríkjanna frá 1960 þegar hann lofaði að borgarar þar færu fram úr efnalegri velsæld vestan hafs.

Hér verður því ekki spáð að niðurstöðurnar verði jafn svakalegar og gerðust eystra. Þegar efnaleg velsæld var orðið keppikeflið, var ljóst hvor aðilinn hefði betur. Ef Evrópa ætlar að gera samkeppnishæfni að leiðarhnoða, þá má fara að beina sjónum annað.

Um tíma virtist að vel gengi í Evrópu með þessi markmið, eins og gerist oft í byrjun opinberra átaksverkefna. Peningum er dælt í þessi verkefni og eins og gera má ráð fyrir, eykst bjartsýni. Evran fór að taka við sér í hlutfalli við dollar.

Undir niðri voru engar breytingar. Ósveigjanleg atvinnupólitík þýðir að athafnafólk (ljótt orð í Evrópu) ræður ekki fólk til vinnu nema allt annað sé komið í óefni. Sérstaklega er slæmt að ráða ungt fólk. Það flykkist nú til Bretlands þar sem atvinnuöryggið er minna og betra að fá vinnu (ef þetta hljómar sem þversögn hjá einhverjum lesenda, er bent á að lesa svokallaða hagfræði). Hagvöxtur var mældur í prómillum og styrkjakerfið letur fyrirtæki til breytinga sem þjóna notendum, en hvetur til að þjóna opinberum markmiðum.

Fordildin hjá Evrópusambandinu kom best í ljós þegar ákveðið var að búa til svar við Google. Samkvæmt sambandinu þurfti evrópska leitarvél sem svar við Google. Nú hafði Google ekki verið sérlega and-evrópsk fram að þessu. Undirritaður og margir evrópskir kunningjar hafa notað Google einmitt vegna þess hversu auðvelt var að finna heimildir frá eigin landi þar. Fólk getur gert litla tilraun og slegið inn leitarorð úr þessari færslu í Emblu annars vegar og Google hins vegar og séð hvoru megin niðurstöðurnar birtast. Google var náttúrulega ekki spurning til Evrópusambandsins, heldur gott leitartæki, ætlað að auðvelda fólki lífið og skapa eigendum og starfsfólki sínu ágóða. Það var búið til af fólki árið 1998 sem vissi vel hvað Vefurinn var, lifði og starfaði með hann stöðugt á skjáborðinu. Hversu margir af leiðtogunum í Lissabon árið 2000 gerðu þetta? Svarið er þekkt, en engin verðlaun fyrir að svara 0.

Svo má minna á að markmið Lissabon-áætlunarinnar um samkeppnishæfni árið 2000 var hvorki meira né minna en að Evrópusambandið yrði samkeppnishæfnasta svæði í heimi árið 2010. Lítið á það.

Nýleg hús sem verða rifin

Það er athyglisvert í tillögum um breytingar í Reykjavík að það eru á nokkrum stöðum rúmlega tvítug hús sem fá að víkja.

Þannig á Læknagarður (Tanngarður) sem liggur milli eldri og nýrri Hringbrautar að fara. Þetta hús er frá því um 1980 ef ég man rétt, og átti greinilega að tengjast Landspítala þegar Hringbraut yrði færð. Nú hefur það gerst en skipulag sjúkrahússins breyst. Líklega gráta þetta fáir.

Listaháskóli á að rísa milli Hverfisgötu og Laugavegar, á reitnum bak við húsið sem hýsir Vínberið, Laugaveg 43 og húsið við Frakkastíg sem einhvern tíma hýsti L.A. Café (Ellakaffi á íslensku). Það er sjónarsviptir að Laugavegi 43 ef það hús verður látið fara. Ég held að færri sakni hússins við Frakkastíginn, sem var reist um 1985.

Hús var reist við Lækjartorg um 1978 og hefur lengi verið kennt við strætisvagna, þó að skiptistöð Strætó hafi fengið sífellt minna pláss þar og að lokum eiginlega horfið þaðan. Þetta er ágætis hús, hefur hýst Kaffi Torg, Optik, Segafredo og aðrar menningarstofnanir, en ef þar kemur fallegt hús í staðinn munu fáir gráta það.

Það eru ekki bara gömul hús í útrýmingarhættu. Mun einhver standa upp og verja þessi hús? 

 

Húsaníð

Viðtal Egils Helgasonar við Sigmund Gunnlaugsson í Silfri Egils á sunnudag hefur vakið sterk viðbrögð.

Sigmundur hefur sýnt með tiltölulega einföldum myndum hvernig falleg hús í Reykjavík hafa verið gerð að dauðum kumböldum. Því miður var það gert í góðri trú og sporin hræða.

Það sem kom þó fram sterkast hjá honum er að hvatinn er ennþá til að láta hús grotna niður og byggja nýtt og stærra á sömu lóð, selja og fara, endurtaka svo leikinn á næsta stað.

Þetta hefur komið fram áður en Sigmundur getur sett fram málefnið á þann hátt sem lætur fáa ósnortna. Það má því búast við viðhorfsbreytingu þegar þættir frá honum verða sýndir síðar í vetur.

Nú er rætt um að það þurfi að greiða skaðabætur til þeirra sem höfðu öðlast byggingarrétt þar sem nú á að friða. Þá verður manni hugsað til hvort borgarbúar eigi ekki rétt á skaðabótum frá þeim sem gerðu falleg hús að ljótum. Þannig gæti bankinn sem eignaðist hús Útvegsbankans við Lækjartorg bætt fyrir það sem þar var gert. Tryggingafyrirtækið sem eignaðist Almennar tryggingar og þar með húsið milli Hótel Borgar og Reykjavíkurapóteks gæti rétt hlut borgaranna eða átt á hættu að vera minnst fyrir þessa framhlið svo lengi sem fólk gengur um Austurvöll.

Einfaldar teikningar og samsettar myndir hafa orðið sterkt vopn í höndum húsfriðunarsinna. Teikning Snorra Freys Hilmarssonar af húsinu sem gæti komið við Laugaveg 51 (við hornið á Frakkastíg, þar sem nú er verslunin Vínberið) vakti mikla athygli. Einfaldar myndir Sigmundar þar sem hann sýndi áður falleg hús og óskapnaðinn sem við þekkjum í dag voru jafn sláandi.

Það má kalla ódýrt bragð að setja verstu húsgafla Reykjavíkur inn í fallega borgarmynd Kaupmannahafnar, en Sigmundur er að vekja athygli á málum sem þarf að mála í sterkum litum. Það er einfaldlega erfitt að sjá hvað er mögulegt á Laugavegi þegar maður er alinn upp við að þetta sé stræti sem allt of margir ganga illa um.

Það vekur athygli mína strax hvað önnur mynd er á húsum við Laugaveg sem eru lægri í dag en þau voru, þar sem gatan hefur fyllt upp í hálfa hæð. Svipur húsanna gerbreytist og það er augljóst af hverju lagt er til að lyfta þeim, það er búið að grafa þau að hluta niður!

Illa farið með Seltirninga

Seltjarnarnesið er eitt merkilegt nes. Á landi Seltjarnarneshrepps býr helmingur þjóðarinnar og hinn helmingurinn hefur átt erindi þangað, að undanskildum nokkrum aðdáunarverðum sérvitringum. Á landi þess sitja nú mestöll Reykjavík, Kópavogur og upprunasveitarfélagið Seltjarnarnes.

Seltjarnarnesið gaf þetta allt og hefur þegið lítið í staðinn. Það átti fyrst sveitarfélaga byggðasamlag með Reykjavík þegar það greiddi með rekstri strætisvagna, þannig að einn þeirra gengi um Nesið. Seltjarnarnesið greiddi með rekstri Sinfóníuhljómsveitar við hlið Reykjavíkur, en það gerðu ekki önnur sveitarfélög.

Um langa hríð hafa Seltirningar tekið þátt í rekstri hjúkrunarheimilins Eirar. Fyrsti áfangi þess var byggður í Grafarvogi. Næsti áfangi átti að vera í miðbæ Nessins, á Hrólfsskálamel. Því miður fór miðbæjarskipulagið þar á flug og hefur varla lent, ef miða á við íbúðaverð sem er þar í boði núna. Í staðinn ætluðu Seltirningar að taka þátt í að reisa hjúkrunarheimili með Reykvíkingum á gömlu Lýsislóðinni við enda Grandavegar.

Það er illa farið með Seltirninga að taka fyrst allt landið af þeim og höggva svo aftur í sama knérunn og finna allt til að torvelda að hjúkrunarheimilið verði reist þar. 

Það er ætíð vindur á Nesinu, nema einn dag á ári. Það veit enginn hvenær hann verður, en ef hann kemur snemma á árinu er almenn sorg, því þá kemur ekki annar logndagur á því ári. Það er alltaf sama vindáttin á Nesinu. Það er hafátt.

Ég bjó á Rein, á Melabrautinni í sjö ár og langar alltaf aftur á Nesið. 

Að byggja upp miðbæ Reykjavíkur

Það stendur miðbæ Reykjavíkur fyrir þrifum að þar fer fram ýmis konar barátta meðan það ætti að vera uppbygging, að byggja upp miðbæ.

Húsaverndunarfólkið stendur í skotgrafahernaði, varnarbaráttu upp á líf og dauða, eins og sjá má af greinum þeirra. Fjórtán daga frestur fenginn, það má ekki gerast að húsið verði rifið, í guðanna bænum sjáið að ykkur og látið þetta hús ekki hverfa.

Meginhluti borgarbúa vill ekki standa í baráttu í miðbænum, heldur að þar þrífist fólk.

Miðbæ þarf að byggja upp til langs tíma. Hann verður ekki byggður með því að taka afstöðu til hvers húss fyrir sig og ekki með því að fylgja stundarskoðunum. 

Leiðaraskrif Morgunblaðsins að undanförnu

Ég get vel skilið að fjölmennur flokkur innan Sjálfstæðisflokks finnist það ekki góð tilhugsun að vera með Samfylkingu í ríkisstjórn.

Samfylkingin hefur sýnt sig að taka aðra stefnu um samstarfið en Alþýðuflokkur og Framsóknarflokkur höfðu gert í 16 ár. Í fyrsta lagi er þetta stór flokkur sem ætlar sér að keppa við Sjálfstæðisflokk að stærð, hvenær sem það getur nú gerst, og vill halda fullu tré við samstarfsflokkinn út af því. Í öðru lagi eru flokkarnir að einhverju leyti að berjast um sömu atkvæði á miðjunni. Í þriðja lagi eru forsvarsmenn Samfylkingar þess fullviss að pólitískt líf þeirra bíði þess ekki bætur ef þau reynast Sjálfstæðisflokki leiðitöm, líkt og komið hefur á daginn með Framsóknarflokk.

Það hlýtur þó að vera fremur fámennur hluti Sjálfstæðisflokks sem vill ganga jafn hart fram og leiðarahöfundar Morgunblaðsins gegn Samfylkingu og mæla um leið fyrir samstarfi við Vinstri Græn.

Það er því furðulegra, að ritstjóri Morgunblaðs var í eina tíð talin brú Sjálfstæðisflokks yfir til krata, þar sem hann var tengdasonur tveggja af leiðtogum þeirra.

Samstarf við Vinstri Græn hefur greinilega kosti í för með sér fyrir Sjálfstæðisflokk. Flokkarnir bítast varla um sömu atkvæðin og geta einmitt þess vegna unnið betur saman en flokkar sem þurfa að berjast á þeim vígvelli. Flokkarnir eru að miklu leyti sammála um Evrópumál.

Það er samt einkennilegt að sjá jafn harða afstöðu og Moggi sýnir gegn Samfylkingu, þar sem blaðið mælir fyrir málum á svipaðan hátt og margir innan þess flokks. Til sanns vegar verður að færa, að blaðið er alls ekki ógagnrýnið á VG.