Hvað kenna skólarnir?

Búa skólar nemendur undir starf á 21. öldinni? Nú, þegar kennarar krefjast launahækkana fyrir sitt mikilvæga starf er ástæða til að skoða framlag þeirra fyrir þessi laun.

Skólarnir virðast því miður vera að mörgu leyti að búa til fyrirmyndarfólk fyrir síðustu áratugi en kenna lítið af þeirri leikni sem er mikilvæg í dag og verður enn mikilvægari á morgun.

Ég hef kennt stundakennslu í KHÍ, HÍ og á Bifröst. Kennaranemar og kennarar í námsleyfi stóðu greinilega langt að baki öðrum háskólanemendum um notkun á rafrænum gagnasöfnum, leitartækjum og almennri tölvunotkun. Þeir voru afskaplega opnir og ræddu mikið um þessi mál en gerðu minna af því að nota tækin.

Ég hef séð á notkunartölum landsaðgangsins að svona er þetta ennþá. Nú er það þannig með alla leikni að fólk getur aðeins lært svo og svo mikið af sjálfu sér. Nám með góðri kennslu tekur alltaf fram öðru námi. Því miður lætur fólk oft eins og upplýsingaleikni sé eitthvað sem nemendur eigi bara að læra af sjálfum sér. Það er alveg eins hægt að senda fólk út á götu að læra.

Á móti efnishyggjunni, en þurfa samt kauphækkun

Mikið er nú gott að sjá hvað margir geta lýst fyrirlitningu sinni á kaupréttarsamningum. Þetta er ein af þeim leiðum sem fólk notar til að halda starfsfólki ákveðinna verkefna við efnið, að gefa þeim hvata til að standa sig betur. Þetta hugtak er lokað mörgum sem halda að öll vinna sé rútína.

Rútínufólkið verður væntanlega meira áberandi þegar líður á haustið að krefjast hærri launa. Það er þegar búið að láta vita að það sé þungt hljóð í mörgum stéttum og engin ástæða til að búast við öðru en að kröfurnar muni hljóða upp á eins og 30% hækkun.

Smáar þjóðir geta líka skipt máli

Margir láta svo um mælt að Íslendingar eigi ekki að beita sér á alþjóðavettvangi af því við séum svo smá. Það er rétt að við erum örþjóð, meira lík klani eða stórfjölskyldu heldur en þjóð. Ef við hins vegar tökum þennan pól í hæðina, þá sannar sú staðhæfing sig sjálf.

Smáar þjóðir geta skipt máli. Stærsta stríð 20. aldarinnar hófst 22. júní 1941 og breytti gangi heimssögunnar. Innrás Þjóðverja og bandamanna þeirra í Sovétríkin stafaði af oftrú Hitlers á mátt þýskra herja og vanmætti Rauða hersins. Þessi oftrú stafaði aftur af hrakförum sovéskra herdeilda í Finnlandi. Óbeint urðu Finnar til að magna þá trú Hitlers að hann gæti sigrað Sovétríkin fyrir árslok 1941. Annað kom á daginn.

Smáar þjóðir geta líka skipt máli í friðsamlegu starfi, ef þannig er til í heiminum. Starf Norðmanna hefur gert þessa 5 milljón manna þjóð þekkta fyrir ýmislegt sem Íslendingar vildu gjarnan geta líka. 

Íslensk þjónusta á toppverði, börn að vinna

Á Íslandi greiðir fólk ekki bara hátt verð fyrir allar vörur, heldur einnig fyrir þjónustu. Sjálfur hef ég lítið á móti að greiða hátt verð fyrir fyrsta flokks þjónustu.

Í alltof mörgum verslunum færðu að greiða fyrsta flokks verð en fá fjórða flokks þjónustu. Eitthvað hlýtur þetta að segja í rekstri verslana. Það á að vera ánægjuleg upplifun fyrir fólk að fara að versla. Þegar fólk finnur ekki þessa upplifun fer það annað, sé verðið svipað. Til að finna ánægjulega upplifun fara Íslendingar út í lönd.

Undanfarið hefur verið rætt um það að aðrir en Íslendingar afgreiði í verslunum og bakaríum. Um leið og ég skil að þetta getur verið erfitt fyrir þá sem aðeins tala íslensku, þá verð ég feginn þegar ég sé þetta fólk. Það er fullorðið og kurteist, veitir iðulega langtum betri þjónustu en Íslendingar, og er himnaríki miðað við að fá barn til að afgreiða sig.

Ef verslunin gæti kennt fleirum en bara verslunarstjórum að umgangast viðskiptavini, gæti þetta breyst.

Íslensk bókamessa eða aðrir bókaviðburðir

Kristján B. Jónasson svarar grein minni úr Lesbók Morgunblaðsins á laugardag 5. október. Hann gefur ekki færi á andsvörum á sínu bloggi, sem er mér að meinalausu, þannig að ég tek upp þráðinn hér.

Hann bendir á að það sé ansi bratt að tala um bókamessur í Frankfurt og Gautaborg, enda séu þær stórfyrirtæki, þegar stungið er upp á íslenskri bókamessu. Hann telur að bókamarkaður á útmánuðum sé góður vettvangur sem megi útfæra til að kynna betur bækur og annað sem gefið er út á íslenskum markaði.

Það er athyglivert sem hann bendir á, að um leið og útgefnum bókum fækkar samkvæmt Íslenskri útgáfuskrá fjölgar þeim í Bókatíðindum. Það er greinilegt að vegur Bókatíðinda fer vaxandi og þau eru talin vettvangur til að koma þessu efni á framfæri fyrir jólin.

Það sem hann tekur ekki á er það sem greinin fjallar fyrst og fremst um. Það er sú staðreynd að stórir kaupendur fá ekki kynningu á bókum fyrir jólin, sem enn er aðalútgáfutíminn. Kynningar hafa verið fyrir fólk í útgáfubransanum. Með fullri virðingu fyrir því fólki er starfsfólk annarra útgáfa ekki stórir kaupendur að bókum.

Þar með vantar slíkan vettvang, að undanskildum Bókatíðindum. Útgefendur höfðu af einhverjum ástæðum gleymt þeim mikilvæga hópi sem er starfsfólk bókasafna þar til ég fór að ræða þessi mál við Kristján fyrir tveimur árum. Hann brást vel við.

Það kom í ljós að bókaverðir höfðu ýmislegt fram að færa þegar bókasafnafólki var boðið á ráðstefnu bókaútgefenda fyrr á þessu ári. Þá kynnti Ingibjörg Sverrisdóttir, sem nú er landsbókavörður, mörg þeirra verkefna sem ganga út á að skanna inn og gera leitarhæf tímarit og bækur gefnar út á Íslandi, sem nú má helst sjá á timarit.is. Ég heyrði að það kom fólki í útgáfum mikið á óvart hversu stór þessi verkefni eru.

Nú bendi ég á að hversu mikilvægur kaupendahópur bókasöfnin í landinu eru fyrir íslenska bókaútgáfu, og hef reyndar aðeins nokkrar stikkprufur úr Gegni að styðjast við. Síðan er ég ekki að biðja um neinn vettvang, aðeins að spá því að sá eða sú sem vilji ná forskoti á þessum markaði hljóti að fara að sinna þessum hópi og öðrum betur fyrir jólin. Hvort sá vettvangur muni vera kallaður bókamessa eða ekki er ekki aðalatriði í mínum huga.

Annars finnst mér ekkert nema metnaðarleysi að hafa ekki bókamessu á Íslandi. Eitt er að kalla sig bókaþjóðina og annað að standa undir því, greinilega. Er þetta kannski tveggja eða þriggja bóka þjóð?

Deildi lögum með öðrum og þarf að greiða 13,8 milljónir

Jammie Thomas hefur verið dæmd til að greiða 222.000 dollara, eða sem samsvarar 13,8 milljónum króna fyrir að deila 24 lögum með öðrum með skráadeiliforriti (P2P).

Tónlistarútgefendur höfðuðu mál á hendur henni í Minnesota eftir að hún hafði neitað sakargiftum og ákveðið að verja mál sitt fyrir dómstólum. International Federation of the Phonographic Industries höfðar þetta mál og hefur kært 26.000 aðra fyrir svipaðar sakir. Flestir kjósa að ná sátt með því að greiða skaðabætur upp á nokkur þúsund dollara.

IFPI sakaði Thomas um að hafa deilt yfir 1700 lögum á Kazaa undir notendanafninu tereastarr@KaZaA. Thomas sér núna fram á að um fjórðungur tekna hennar fari í að greiða þennan sektardóm það sem eftir lifir af ævi hennar. Sjá frétt BBC um málið.

Það má segja að einu lögin sem megi örugglega setja í deilimöppuna séu þau sem fólk hefur búið til sjálft eða veit fyrir víst að séu ekki í höfundarétti. 

 

Fréttir komandi viku

Ég hef undanfarna tvo föstudaga komið með sérstaka þjónustu, sem ég hef kallað fréttir komandi viku.

• 21. september, fyrir 22.-27. september
• 28. september, fyrir 29. september - 4. október 

Þetta hefur reynt mjög á hæfileika mína sem upplýsingafræðingur og útheimt gífurlega rannsóknarvinnu, þannig að ég bjóst við að fá einhver viðbrögð við svo einstakri þjónustu.

Þar sem viðbrögðin voru engin ætla ég að hvíla rannsóknarvinnuna sem liggur að baki svona spám.

Ég get þó sagt ykkur að Íslendingar hvíla sig á fréttum af illdeilum innan stjórnmálaflokka og flykkjast á lottósölustaði á laugardag.

Bókaútgáfa á Íslandi 1999 til 2005

Upp úr aldamótum skrifaði ég greinar þar sem ég hélt því fram að bókaútgáfa á Íslandi væri að aukast ár frá ári. Ég hafði þá upplýsingar til ársins 2000 á Íslandi úr Íslenskri bókaskrá og nýrri tölur erlendis frá.

Nú er til á vefnum Íslensk útgáfuskrá sem sýnir aðra þróun eftir aldamót. 

Eins og sjá má, hefur fjöldi skáldsagna haldist viðlíka og 1999 og jókst reyndar nokkuð 2004 og 2005. Fjöldi annarra bóka náði hámarki árið 2000 og hefur fækkað frá því.

Tölur íslenskrar útgáfuskrár eru þegar þetta er skrifað frá janúar 2007. Þá voru ekki komnar tölur fyrir árið 2006, sem líklega koma með næstu uppfærslu útgáfuskrárinnar.

Kaupmaður á hverju horni - bókarýni

Ég er að renna inn í fyrstu jólabókina þetta árið. Ég tel Mælingu heimsins ekki með því ég las hana á ensku í sumar, sjá þó stutta rýni mína um hana.

Það er Kaupmaður á hverju horni - Þættir úr sögu verzlunar á Ísafirði frá 1944 til 1993 eftir Jón Pál Halldórsson.

Jón Páll gjörþekkir efnið og fjallar um það án of mikils alvörubrags en rannsakar þetta samt í kjölinn. Myndavalið er glæsilegt. Eins og gerist með bækur af þessu tagi er nafnakallið (name-dropping) líkt og kliður í bjargi. Það er samt auðvelt að fletta upp einstökum verslunartegundum eða skoða framlag einstaklinga til þessarar flóru.

Mér kann að hafa yfirsést það, en ég sá ekki minnst á Boggu sem ég keypti nokkrum sinnum soðninguna hjá. Ég laga það á þessu bloggi ef þetta er rangt hjá mér.

Ísafjörður var í lok stríðs smástórbær líkt og Seyðisfjörður og Akureyri. 3.000 manns bjuggu á Eyrinni á svæði sem samsvarar Kvosinni í Reykjavík að stærð. Samgöngur voru vikulegar skipaferðir til Reykjavíkur eða Akureyrar og stöku sinnum lenti flugvél á Pollinum. Ísfirskir reyndu að njóta flestra gæða heimsins og fjöldi sérverslana og þjónustu spratt upp. Fjöldi verslana jókst á tímabilinu, öfugt við það sem maður hefur heyrt haldið fram. Breyttar samgöngur skiptu miklu um verslunarhætti.

• Alger nauðsyn ef þú þekkir sögusviðið, annars góð handbók ef þú þarft að kynnast því. Gott hjá Jóni Páli. 

Ofanritaður er ekki bókmenntafræðingur.

Myndin er af Hafnarstræti á Ísafirði, líklega tekin um 1930, hér af vef Ljósmyndasafns Ísafjarðar.

The Ice Warrior

Útdráttur á Guardian Knowledge vekur löngun mína til að sjá smásöguna sem um ræðir, The Ice Warrior eftir Robin Chambers frá 1976.

Sagan ku fjalla um úrslitaleik á HM í fótbolta, sem þá er látinn gerast í framtíðinni. Liðin sem leika til úrslita eru Ísland og Zaire (sem nú kallast aftur Kongó). Hinir illu Íslendingar læða ísbolta inn í leikinn í stað raunverulegs bolta, sem fer illa með bera fætur Zaír-mannsins Odiwule. Hann lætur lífið þegar fótur hans brotnar á boltanum (!) og hinir illu Íslendingar vinna leikinn. 10 árum síðar er þjálfari hinna illu Íslendinga orðinn forsætisráðherra. Þá kemur draugur Odiwule og gerir honum lífið leitt.

Þegar bókin kom út var fjórða þorskastríðinu nýlokið og Íslendingar voru ekki hátt skrifaðir í Bretaveldi. Douglas Jardine sem er líkt við hinn illa þjálfara Íslendinga var fyrirliði enska krikketliðsins sem gerði illa ferð til Ástralíu 1933 að reyna að sigra frækið lið Ástrala sem skartaði meðal annars Don Bradman. Englendingar slógu hraða bolta sem virtist vera miðað til að skaða mótherjana fremur en að spila.

--- 

Úr Guardian Knowledge:

The Ice Warrior, from The Ice Warrior and Other Stories (published 1976) by Robin Chambers, tells how Zaire's star player is killed in a bizarre freezer-related accident. The all-conquering, efficient Iceland (a case of taking symbolism too literally) meet bare-footed and mercurial Zaire in the World Cup final - and the evil Iceland manager plots the downfall of Zaire's star player, Odiwule, who can, apparently, bend the ball 90 degrees. When Zaire are awarded a free-kick, Iceland's equivalent of Douglas Jardine swaps the ball with a special refrigerated one he had been keeping under the team bench (how he did this without anyone else seeing in unclear).

When the Zairean maestro strikes the ball his foot and leg shatter (it's those modern boots, you know) and he is killed instantly. The chilly northern cheats win the final. Fast forward 10 years and a vengeful ghost of the victim returns to haunt the Iceland manager, who has, rather unusually, become the county's prime minister.

---